بررسی فیلم غلامرضا تختی

 

 

 

 

 

 

نقد فیلم غلامرضا تختی

 

 

غلامرضا تختی» نهایی ساخته ی بهرام توکلی از این نظر فیلم موفقی است که در نگاهی کلی تک ­تک عناصرش می­ توانند خویش را در پس اجرای شسته رفته­ ی آن مخفی نمایند بی آن­ که به صورت جدا از هم مورد بررسی و محاسبه قرار گیرند ; بدین ترتیب در همین اولِ فعالیت می­ توان یک امتیاز مثبت به توکلی بابت کارگردانی درخشانش بخشید . ولی آن­چه فیلم تا حدودی از بابتش لطمه می­ خورد فیلمنامه­ ی آن است . فیلم تلاش می ­کند یک اثر بیوگرافیک کاملاً بامسئولیت به معاش حقیقی وواقعی قهرمانش باشد سوای آن­ که نقاط کلیدی و مشاجره برانگیز معاش او را مورد انگیزه قرار دهد . در شرایطی‌که رویه توکلی را صرفا به عبارتی شرح کلی و اجمالی رخدادهای معاش یک قهرمان ملی در لحاظ بگیریم نمی ­توان بر فیلمنامه­ ی فعالیت نیز خرد­ه­ ای گرفت البته در حالتی‌که بخواهیم وارد ریزه کاری معاش وی شویم و مستندوار اتفاق ها معاش حرفه­ ای و محرمانه او را دنبال کنیم قطعاً فیلمی با مشخصه­ های فعلی پاسخگوی بخش اعظمی از این ریزه کاری و نکات قابل تأمل معاش قهرمانش نیست . از طرفی دیگر فیلم در طرح و پرداخت صحیح به شخصیت­ هایش هم کاستی­ هایی داراست . عالم پهلوان تختی در فیلم توکلی , به شخصیتی مسطح با پاره ­ای از خصوصیات اخلاقی تکراری مبدل شده‌است . برای مثال تأکید فیلمساز بر کمک­ رسانی­ های قهرمانش به اشخاص تهی­ دست و غیرتهی­ دست و یا این که ارجحیت داشتن دیگر افراد بر خودش , از جایی به آن‌گاه رنگ و بوی تکرار و مبالغه به خویش می ­گیرد و هرقدر نیز که از حقیقت وام گرفته باشد در فیلم به موتیفی اغرق آمیز و نچسب مبدل می­شد . در اکثری از اثرها شاخص بیوگرافیک مورخ سینما , خصوصیات مثبت و منفی اخلاقی در کنار نیز کاراکتر را رفتار می­ نمایند و براین اساس قهرمان به رغم تمام وجوه قهرمانانه­اش نقاط ضعف و ویژگی­ های منفی اخلاقی نیز دارااست البته قهرمان فیلم توکلی قهرمانی با وجوه تیپیکال یک قهرمان سنتی از آب درآمده است که هیچ وقت به بعد ها متعدد وجودی ­اش اشاره ­ای نمی ­شود ; به ­عنوان نمونه حتا یک ویژگی منفی اخلاقی در طراحی­ این شخصیت نظر نمی­ شود و ممکن است همین مطلق­ گرایی در رسم خصوصیت های مثبت کاراکتر سبب ساز می­ شود مخاطب ناخودآگاه تأثیری مع از انگیزه مورد علاقه فیلمساز اخذ نماید . این خودداری از رسم ظرایف در پرداخت به دیگر شخصیت­های فیلم هم به دیده می­خورد و از این نظر می­توان غلامرضا تختی» را فیلمی با حداقلِ شخصیت­ پردازی به شمار آورد .
البته هنگامی فیلمی قرار بر این است به معاش یک ورزش کار اسطوره ­ای بپردازد قطعاً فصل­های ورزشی فیلم هم حایز اهمیت می­شود . دارای اهمیت ­ترین بخش ورزشی فیلم مرتبط با فینال مسابقات ملبورن است که در آن علاوه بر کشتیِ تختی به روابطش با همکارانش , حسادت­ اطرافیانی که دست از سرش برنمی­ دارا هستند و . . . نیزپرداخته شده‌است . توکلی در نوسازی فضای ورزشگاه , شیوه­ ی گزارشگریِ مسابقات در آن دهه­ ها و اخلاق و فضاسازی برهه­ ی هنگامی مد نظرش سعی صدق دارااست . بخش مسابقه دکوپاژ پیچیده ­ای ندارد ولی این دکوپاژ با فضایی که قرار بوده است صورت گیرد همخوان و متناسب است . با این وجود فیلم جای پرداختن به زندگیِ حرفه­ ای و ورزشی پهلوان تختی را دوچندان بیشتر از این­ها داشت و به رغم آن­که غلامرضا تختی» فیلمی تکنیکی است ولی نبود شدید بخش ­های ورزشی در آن کاملاً چشمگیر است . از سایر اشکالات وارد بر فیلم نوشت , عدم توزیع درست داده­ ها در بستر آن است . همان میزان اعتنا مولف به بعضا از وجوه خیر چندان اساسی معاش کاراکتر بیشتر از اعتنا وی به بخش­ های اساسی خیس معاش اوست , جزییاتی که در عین حالا مخاطب هم فضولی بیش­تری برای فهمیدن در رابطه ­شان داراست . مثلاً به رابطه­ی تختی با همسرش آن­قدر که بایستی پرداخته نمی­ شود , یا این که آنکه بخش اعظمی از مناسبات معاش ورزشی وی گنگ و غیر قابل درک باقی می­ نظیر . ضمن آن­که فیلم مقدمه ­ی حتمی را برای قبول قتل نفس تختی از طرف مخاطب مهیا نمی­ نماید . طبیعتاً هنگامی فیلمساز ابرقهرمانی این­چنین کار کشته و درعین اکنون تک ­بعدی خوی می­ نماید چه بسا به عبارتی ناملایمات به تصویر درآمده در فیلم هم نمی­توانند زمینه­ی منطقی را برای قتل نفس این قهرمان قدرتمند و سرد و گرم چشیده­ آماده نمایند به این ترتیب بستر درام بیشتراز هر چیز پر‌از رویدادهای فرعی و جانبی ­­ای شده‌است که پیام آخرین همگی­ شان تأکید چندباره بر خصلت نیکوکاری تختی است و خیر چیزی بیش­تر .
در فیلم­های بیوگرافیک , گزینش هنرپیشه ( ان ) نقش دارای اهمیت از مهم­ترین و ریسک­پذیرترین بخش­های عمل کارگردان است . در بیشتر موردها فیلمساز برای خودداری از ریسک گزینش نابازیگرِ مشابه به قهرمان متبوع , به سراغ بازیگران فن ­ای می­ رود و چهره­ی هنرپیشه را به وسیله­ ی گریم به کاراکتر ذی‌ربط نزدیک می­کند ; در پاره­ ای دیگر از موردها البته کارگردان نابازیگرانی را با شباهت به شخصیت مدنظر خویش تعیین می­ نماید . بهرام توکلی به سراغ مورد ­ی دوم رفته و برای هر برهه از معاش پهلوان تختی یک هنرپیشه تازه­ عمل ولی مشابه به پرسوناژ را تعیین نموده است . بهره­ گیری از دوبله که مختصِ کاراکترِ تختی است افزون بر آن که ضعف­ های احتمالی حرفه ابلاغ بازیگران غیرحرفه­ ای را کم رنگ می­ نماید به جهت به عبارتی خصوصیت ابهت­ بخشیدن به قهرمان اتخاذ شده‌است . در واقع فایده گیری از صدایی مقتدرو قوی که در عین اکنون پختگی نیز دارااست منجر می­­شود قهرمان , از سایر شخصیت­های فیلم مختلفی گردد . احتمالاً از آن جهت که بازیگرانِ دارای اهمیت فیلم رخ نیستند , توکلی برای اکثری از نقش­های تکمیل کننده و حتا مضاعف کوتاه تختی» به سراغ بازیگرانِ مطرح و دارای اسم و رسم رفته است . فیلم نامه آن­قدر بر قهرمان مهم متمرکز است که دیگر کاراکترهای فیلم فاقد شخصیت­پردازی­های خاص­­اند و حضورشان در‌حد معرفی آن کاراکتر به مخاطب ما‌نده است ; طبیعتاً چنین نقش­ های کوتاه و کم ­پتانسیلی نمی­ توانند هنرپیشه را مبتلا معضل خاصی بکنند و درنتیجه نقش­های فرعی فیلم فراوان معمولی­ اند .
غلامرضا تختی» فیلمی است که از ظرفیت­های دراماتیک کاراکتر اصلی­ اش آن­چنان به کارگیری نمی­ نماید ولی در عین هم اکنون در اجرا و ارائه­ ی فرمی جدید و مبتکرانه دوچندان قابل اعتناست .